KOYUN

Bilimsel Sınıflandırması

Alem (Kingdom): Hayvanlar (Animalia)
Şube (Phylum): Kordalılar (Chordata)
Sınıf (Class): Memeliler
Takım (Order): Artiodactyla
Familya (Family): Bovidae
Cins (Genus): Ovis
Bilimsel Adı: Ovis aries

Koyun Hakkında Genel Bilgiler

Av: Çim, Yabani Otlar, Çiçekler
Avcı: İnsan, Kurtlar, Çakal
Yaşam Alanı: Ovalar ve dağlık bölgeler
Beslenme Şekli: Otobur

Fiziksel Özellikleri

Ortalama Yaşam Süresi: 5 – 10 yıl
Renk: Kahverengi, sarı, siyah, beyaz
Ağırlık: 40 – 130 kg

“Koyun, dünyadaki başarılı şekilde evcilleştirilmiş ilk hayvandır.”

Sevimli yüzleri, kibar kişilikleri ve kabarık beyaz yünleriyle koyunların en popüler çiftlik hayvanlarından biri olması şaşırtıcı değildir. Dünyada bir milyardan fazla evcil koyun ve birkaç alt tür yaban koyunu vardır. Bazı koyunlar yün için, diğerleri et için yetiştirilir; ama her iki durumda da bu hayvanlar neredeyse her kültürün önemli bir parçasıdır.

Tüm koyunlar Mammalia sınıfının bir parçasıdır ve Bovidae ailesine ve Caprinae alt ailesine aittir.

Birçok evcil tür gibi, farklı cinsiyet ve yaştaki koyunlar için farklı isimler vardır. Dişiye “anaç koyun”, erkek ise “koç” olarak adlandırılır. Kısırlaştırılmış bir Yavrulara ise “kuzu” denir.

Koyun Hakkında İlginç Bilgiler

• Süt dişleri: İnsanlar gibi koyunlar da yaşlandıkça kaybettikleri süt dişi çıkaran hayvanlardır. Yetişkin dişleri zamanla süt dişlerin yerini alır ve 4 yaşına gelene kadar bu diş değişimi devam eder.
• Koyunların güçlü hafızaları vardır. Bir koyun 50 kadar koyunu tanıyıp,2 yıl süreyle hatırlayabilir.
• 1996 yılında somatik bir hücreden klonlanan koyun Dolly, somatik bir hücreden klonlanan ilk memelidir.

Koyunun Görünüşü ve Davranışı

Bu hayvanlar, dört ayaklı, kalın gövdeli ve kısa kuyruklu, tıknaz toynaklı memelilerdir. Koyunlar çift parmaklı toynaklılardır, bu da toynaklarının ortadan düzgün bir şekilde bölündüğü anlamına gelir. Bu hayvanların tümü, yumuşak yünlü bir astarla desteklenen kalın tüylerle kaplıdır. Evcil koyunlar özellikle kabarık olacak şekilde yetiştirilmiştir, ancak yaban koyunları genellikle dağlık ortamlar için daha uygun olan daha ince kürke sahiptir. Hem vahşi hem de evcil koyunların boynuzları olabilir, ancak vahşi türler çok daha etkileyici spirallere sahip boynuzlara sahiptir.

Bu hayvanlar diğer toynaklı hayvanlardan daha kısadır. Evcil koyunların çoğu yaklaşık 1-2 metre  uzunluğundadır ve yaklaşık 60 – 100 cm yüksekliğinde olurlar. Bir erkek 160 kg ya kadar herhangi bir ağırlıkta olabilirken, dişiler genellikle 100 kg civarında olurlar.

Bu hayvanlar sürü halinde yaşar ve gruplarının diğer üyeleriyle birlikte gezerler. Kayıp koyunlar inanılmaz derecede rahatsız olurlar ve sürülerini veya bakıcılarını bulana kadar yüksek sesle meleyeceklerdir. Sürülerinin içinde güçlü bir aile duygusu vardır. Büyük bir sürü gözlemlediyseniz, hayvanın kardeşleri, ebeveynleri ve büyükanne ve büyükbabalarıyla takıldığını fark edebilirsiniz. Sürü lideri başka bir meraya gittiğinde, sürünün geri kalanı onu takip edecektir; bu nedenle bu hayvanlar, çiftlik hayvanları olarak iyi bir seçimdir.

Keçi ve Koyun Arasındaki Farklar

Keçilerin bilimsel adı Capra aegagrus hircus‘dur. Koyun ve keçilerin uzaktan karıştırılması kolaydır. Ancak, bu hayvanlardan herhangi biriyle daha önce etkileşime girdiyseniz, Caprinae ailesinin bu iki üyesi arasındaki farkları hemen farkedebilirsiniz;

Keçilerin genellikle sakalları vardır, ancak koyunlarda yoktur.

Keçilerin de her zaman boynuzları vardır; koyunların aksine, bir keçinin boynuzlarının çoğunlukla yukarı doğru bakar.

Koyunun Yaşam Alanı

Koyunlar binlerce yıldır insanlarla birlikte yaşamaktadır. Kalın yün tüyleri nedeniyle hemen hemen her iklimde yaşayabilirler. Tek ihtiyaçları olan barınak, su ve otlayabilecekleri geniş bir otlaktır. Ot ihtiyacından dolayı evcil koyunlar genellikle dağ eteklerinde, düzlüklerde ve geniş arazilere sahip diğer yerlerde yetiştirilir.

Yabani koyun, dünyanın hemen hemen her dağlık bölgesinde bulunur. Bighorn koyunları özellikle Kuzey Amerika’nın Rocky Dağları’nda yaygındır. Bununla birlikte, bu hayvanları Avrupa, Asya ve Orta Doğu’ya dağılmış olarak da bulabilirsiniz. Sağlam ciğerleri olan mükemmel dağcılardır ve 6 km  kadar yüksekliklerde yaşayabilirler.

Koyunun Beslenmesi

Bu hayvanlar, geviş getiren olarak bilinen bir tür otoburdur. Bu, ot ve samanda bulunan selülozu parçalamak için tasarlanmış karmaşık, çok mideli bir sindirim sistemine sahip oldukları anlamına gelir. Zamanlarının çoğunu geviş getirip çiğnemekle geçirirler.

Hayvanın minimum günlük tüketimi, vücut ağırlığının her kilogramı için yaklaşık 0.03 kilogram ot veya samandır. Bu, 100 kiloluk bir hayvanın sağlıklı bir vücut ağırlığını korumak için her gün 3 kilo saman yemesi gerektiği anlamına gelir. Daha genç hayvanlar bundan daha fazla yemek tüketebilirler ve soğuk havalarda beslenmelerinde artış olmaktadır.

Yaz aylarında, bu hayvanlara sahip olan çoğu çiftçi, onları döngülü bir mera sisteminde beslemeyi tercih eder. Bir meradan otlatıldıktan sonra ardından, ilk meradaki otların tekrar büyümesine kadar farklı bir meraya geçirirler. Bu şekilde döngüyü sağlarlar. Koyunlar inanılmaz derecede hızlı otlarlar, bu yüzden bu sistemi çalıştırmak için çok fazla araziye sahip olunması gerekebilir.

Saman, özellikle kış aylarında hayvanlar için mükemmel bir seçimdir. Yonca otunda inanılmaz derecede yüksek kalsiyum seviyesi olduğu için her zaman normal saman kullanmak gerekir. Ayrıca sürünün girmesine izin verilen otlakların zehirli otlardan arındırıldığından da emin olmak gerekir.

Son olarak, koyunlarınıza bir ödül vermek istiyorsanız, tahıllar, sebzeler ve meyveler yemekten zevk alırlar. İyi seçenekler arasında elma, yulaf, havuç ve marul bulunur. Bu hayvanları çok fazla ikramla beslemeyin; bir koyun ot olmayan bir şeyi çok fazla yerse, midesini şişirme ve büyük bir rahatsızlık yaşama riski vardır.

Koyunun Avcıları ve Tehlikeleri

Bunlar toynaklı memelilerdir ve onları dünyanın her yerindeki büyük etoburlar için ana hedef haline getirir. Koyunlara yönelik en büyük tehditlerden bazıları kurtlar, dağ aslanları ve çakallardır. Çoğu çiftçi, yırtıcı hayvanların sürülerine yaklaşmamaları için çok çalışmak zorundadır.

Bu hayvanların kendilerini savunmasının bir yolu yoktur, bu yüzden genellikle bakıcılarına ve çoban köpeklerine güvenirler. İyi bir çit, sürünün güvenliği için önemlidir. Çoğu çoban, ahır kapılarını kapatmadan önce hiçbir koyunun geride kalmadığından emin olmak için sürü üyelerini dikkatlice sayarlar.

Yabani veya evcil koyunlar saldırgan değildir, ancak insanların varlığından korkma eğilimindedirler.

Koyunun Yaşam Döngüsü

Bir koyun sürüsü genellikle tek bir koçtan ve kendisi veya çiftçinin bakabileceği kadar koyundan oluşur. Büyük sürülerin iki koçu olabilir, ancak hakimiyet kurmak için birbirleriyle savaşma ihtimalleri yüksektir. Baskın koç, sürüsündeki akraba olmayan her koyunla çiftleşebilir.

Bir koyunun hamileliği ortalama beş ay sürer. Koyunlarda genellikle doğum tarihinden yaklaşık bir buçuk ay öncesine kadar hamilelik belirtileri görülmez, bu nedenle koyun taşıyıp taşımadıklarını söylemek zor olabilir. Bununla birlikte, doğumdan hemen önce koyun belirgin rahatsızlık belirtileri göstermeye başlar ve doğum yapacak bir yer aramaya başlayabilir.

Koyunlar genel olarak bir seferde 1 ila 3 kuzu doğurur. Kuzular doğduklarında genellikle 3-5 kg ağırlığındadır ve 2-3 ay boyunca günde yaklaşık yarım kilo alırlar. Kuzular, yaklaşık 6 aylıkken annelerinden ayrılabilecek duruma gelirler; ancak aileleriyle birlikte hareket etmeyi sevdikleri için genellikle bu ayrılık tavsiye edilmez.

Bu hayvanlar yaklaşık 1 yaşına gelene kadar cinsel olgunluğa ulaşmazlar. Pek çok dişi bu noktaya kadar tam boyutuna veya duygusal olgunluğuna ulaşamadığı için, birçok çiftçi bir koyunun yetiştirilmesi için yaklaşık 2 yaşına gelene kadar beklemektedir.

İyi bakılan bir koyun yaklaşık 12 yaşına kadar yaşar. Şimdiye kadar yaşayan en yaşlı koyun olan Methuselina 28 yaşına kadar yaşamıştır. Koyunlar yaşlandıkça daha yavaş yün üretmeye başlarlar. Ayrıca yaşlandıkça yorgunluk ve genel olarak kötü sağlık belirtileri göstermeye başlayabilirler.

Koyun Popülasyonu

Şu anda dünyanın dört bir yanına dağılmış bir milyardan fazla koyun vardır. En çok koyun barındıran ülke, toplam 187 milyon koyun ile Çin’dir.

Yabani koyun popülasyonları, iyi takip edilmemiştir fakat popülasyonları  istikrarlı olduğu için, nesilleri tehlike altında olarak değerlendirilmemektedir.

Valais Siyah Burunlu Koyunu

Valais Siyah Burunlu Koyunu, anavatanı İsviçre’nin Valais Kantonu olan, 15.Yüzyıldan beri varlığı bilinen bir koyun türüdür. Soyu tükenen Vispertal koyunlarından türedikleri düşünülmektedir. Nadir koyun ırklarından biri olarak kabul edilmektedir ve günümüzde sadece 20.000 kadar Valais koyunu bulunduğu tahmin edilmektedir. 2013 yılından itibaren İngiltere’ye çiftliklerde yetiştirilmeye başlanmıştır. Günümüzdeki az sayıda bulunan Valais koyunu, Amerika Birleşik Devletleri, Almanya ve Yeni Zelanda’da da bulunmaktadır.

Sıra dışı görünümleri nedeniyle dünyanın en sevimli koyun ırklarından biri olarak kabul edilirler.
Vücudunun tamamını örten, katmanlı bir yün tabakasına sahiptir. Hakim yün rengi beyazdır.
Burun kısmı, gözler ve kulaklar siyah renklidir.
Dizlerinde siyah lekelenmeler vardır.
Ayak bilekleri ve tırnaklar da tamamen siyahtır.
Dişilerin kuyruklarında siyah bölgeler görülür.
Hem koçlar hem de anaç koyunlar, tirbuşona benzer spiral boynuzlara sahiptir. Yaş ilerledikçe boynuzlar da büyür ve kalınlaşır.
Kulakları orta büyüklükte ve yatay konumdadır.
Özel tırnak ve ayak yapısı sayesinde engebeli ve taşlık arazilere çok iyi uyum sağlamış bir koyun ırkıdır.
Bakımları kolay ve insanlarla ilişkileri iyidir. Meraklı ve sosyal hayvanlardır.
Etlerindeki yağ oranı diğer koyun ırklarına göre daha düşük olduğu için bazı özel kesimlerde etleri için tercih edilirler.
Mevsimsel kızgınlık göstermezler. Yıl boyu üreme yeteneğine sahip bir ırktır.