Ağaçkakanlar, ormanlık alanlar bulunan hemen her yerde yaşarlar. Ancak, bazı türler kayalık bölgeleri tercih ederken, Gila ağaçkakanı gibi bazı türler çöl ortamlarında kaktüslerle beslenerek hayatta kalır. Bu kuşlar, Avustralasia’nın ve Madagaskar’ın aşırı kutup bölgelerinde yaşamazlar.
Ağaçkakan
Bilimsel Sınıflandırması
Alem (Kingdom): Hayvanlar (Animalia)
Şube (Phylum): Kordalılar (Chordata)
Sınıf (Class): Aves
Takım (Order): Piciformes
Familya (Family): Picidae
Genel Bilgiler
Av: Tohumlar, Meyveler, Böcekler
Avcı: Sıçan, Yılanlar, Vahşi kediler
Yaşam Alanı: Yoğun orman ve ağaçlık alan
Beslenme Şekli: Hepçil
Renk: Kahverengi, siyah
Ortalama Ömrü: 6 – 11 yıl
Ağırlık: 7 – 600 gr
Birinci ve dördüncü parmakları arkaya, ikinci ve üçüncü parmakları öne bakan zigodaktil ayaklara sahiptirler, böylece ağaç gövdelerini daha verimli bir şekilde kavrayabilirler.
Ağaçkakanlar, Yeni Gine, Yeni Zelanda, Madagaskar, Avustralya ve hem Kuzey hem de Güney Kutbu hariç neredeyse dünyanın her bölgesinde yaşayan kuşlardır. Picidae ailesine ait 236 ağaçkakan türü vardır ve bunların yaklaşık 20’si yok olma tehlikesi altındadır.
Uzmanlar toplam ağaçkakan türü sayısı konusunda farklı görüşlere sahip olsa da, Uluslararası Ornitoloji Kongresi 236 türü tanımakta ve bunların tamamını Picidae ailesine dahil etmektedir. Bu aile içinde 36 farklı cins bulunmaktadır.
Ağaçkakanlar, güçlü gagalarıyla ağaçlara ve diğer ahşap yapılara delikler açmalarıyla tanınan büyüleyici bir kuş grubudur. Dünya çapında yaklaşık 240 türü bulunan Picidae ailesine aittirler. Bu yazı bölümünde, ağaçkakanların evrimini ve kökenlerini inceleyeceğiz.
Bilinen en eski ağaçkakan benzeri kuş fosili, yaklaşık 35 milyon yıl öncesine, Geç Eosen dönemine aittir. Eopicius olarak bilinen bu fosil Wyoming’de keşfedilmiş olup modern ağaçkakanların atalarından biri olduğu düşünülmektedir. Zamanla, ağaçkakanlar ahşap yüzeyleri delip içindeki böceklerle beslenmelerini sağlayan özel adaptasyonlar geliştirmişlerdir.
Ağaçkakanların en belirgin özelliklerinden biri, ağaçlara ve diğer ahşap yapılara delikler açmak için kullandıkları güçlü gagalarıdır. Gagaları, insan saçını ve tırnaklarını oluşturan keratin adlı sert bir maddeden yapılmıştır. Keski şeklindeki gagalarının keskin kenarı, ahşabı yontmak için kullanılır. Buna ek olarak, ağaçkakanların uzun ve yapışkan bir dilleri vardır ve bu sayede ahşabın derinliklerindeki böcekleri çıkarabilirler.
Ağaçkakanlar ayrıca ağaçlara tutunmalarını sağlayan benzersiz bir yöntem geliştirmişlerdir. Bu, kuyruklarının tabanında bulunan sert tüyler sayesinde gerçekleşir. “Rectrices” olarak adlandırılan bu tüyler, kuş ahşabı delerken destek ve denge sağlamak için kullanılır.
Ağaçkakanlar Hakkında İlginç Bilgiler
- Ağaçkakanların dilleri genellikle gagalarının iki katı uzunluğundadır ve böcekleri yakalamak için dar yarıklara ulaşabilir. Ayrıca, dilleri veya salgıladıkları tükürük yapışkandır, bu sayede avlarına kolayca tutunabilirler.
- Bu kuşların dili, başlarının arkasından dolaşarak doku ile kemik arasına yerleşir ve kuşun gagalama sırasında oluşan darbeleri emen bir amortisör görevi görür.
- Ağaçkakanların burunlarının üzerinde tüyler bulunur, böylece delik açarken çıkan odun parçaları burun deliklerine kaçmaz.
- Ağaçkakanlar, güçlü gagalarını böcekleri çıkarmak için bir matkap gibi kullanır, ancak aynı zamanda ritmik sesler oluşturarak eşlerini çekmek, bölgelerini işaretlemek ve bazen sadece eğlenmek için gagalarını vururlar.
- Bazı ağaçkakanlar inanılmaz boyutlara ulaşabilir! Bilinen en büyük ağaçkakan türü olan imparator ağaçkakanı, neredeyse 58 cm (23 inç) uzunluğa kadar büyüyebilirdi, ancak bugün neslinin tükenmiş olabileceği düşünülüyor.
Fizikler Özellikleri ve Davranışı
Boyutları, kuyruğundan gagasının ucuna kadar 8 cm den daha kısa olan minik piculet’ten, 45 cm uzunluğa ulaşabilen pileated ve great slaty ağaçkakanlara kadar değişir.
Birkaç istisna dışında, tüm ağaçkakanlar şu belirgin özellikleri paylaşır:
- Keski uçlu gaga
- Karşıt parmaklı zygodactyl ayaklar
- Tepede belirgin bir tüy püskülü veya ibik
- Güçlü ve kısa bacaklar
- Denge sağlamak için sert kuyruk
- Olağanüstü uzun ve yapışkan dil
- Darbeleri emen kafatası kemiği
- Toz ve talaş solumalarını engelleyen burun tüyleri
Ağaçkakanlar ötücü kuşlar değildir, ancak hem erkekler hem de dişiler uyarı, eş çekme ve bölge sahipliğini ifade etmek için sesler çıkarır. Çağrıları şunları içerir:
- Cıvıltılar
- Titreşimli ötüşler
- Islık sesleri
- Takırtılar
- Çığlıklar
- İnlemeler
- Tıkırtılar
Her türün sesi biraz farklıdır, ancak çıkardıkları sesler yoğun ormanlık alanlarda bile rahatlıkla duyulabilecek kadar yüksek olur. Hatta yavru ağaçkakanlar bile ebeveynleriyle iletişim kurmak için ses çıkarır.
Çoğu ağaçkakan türü göç etmez ve yıl boyunca aynı habitatta kalır. Ancak, doğu ABD’de yaşayan sarı şaftlı flicker (Colaptes auratus) ve Kuzey Amerika sarı karınlı sapsucker (Sphyrapicus varius) göç eden iki türdür.
Ağaçkakan Nerede Yaşar?
Ağaçkakan Ne Yer?
Ağaçkakanların beslenmesinin temelini böcekler ve larvaları oluşturur, ancak bununla sınırlı kalmazlar. Fırsat bulduklarında kuş yumurtaları, yavru kuşlar, küçük kemirgenler ve sürüngenler de diyetlerine dahil olabilir. Hepçil (omnivor) oldukları için meyve, kuruyemiş ve hatta ağaç özsuyunu da tüketirler.
Çoğu kuş gibi, ağaçkakanlar da doğal çevrenin sağlığında önemli bir rol oynar. Ağaçları delerek ve uzun, yapışkan dilleriyle böcekleri çıkararak, potansiyel olarak zararlı böcek istilalarının önüne geçebilirler. Örneğin, Kuzey Amerika’da milyonlarca dişbudak ağacının yok olmasına neden olan zümrüt dişbudak matkabı böceğinin larvalarını tüketirler.
Bu durum bazı ağaçkakan türleri için de faydalı olmuştur. Kırmızı karınlı, tüylü (downy) ve kıllı (hairy) ağaçkakan türleri, diyetlerine zümrüt dişbudak matkabı böceğini ekledikten sonra popülasyonlarında artış yaşamıştır.
Avcıları ve Tehlikeleri
İnsan faaliyetleri nedeniyle yaşam alanlarının kaybı, dünya genelinde ağaçkakanlar için en büyük tehdittir. Örneğin, büyük tarım şirketlerinin mahsul yiyen zararlıları yok etmek için kullandığı böcek ilaçları, yerel ağaçkakan popülasyonlarının başlıca besin kaynaklarını ortadan kaldırır.
Doğal ortamlarında ağaçkakanlar, daha yumurtadan çıkmadan bile avcılar tarafından tehdit edilir. Yılanlar ve grackle gibi bazı kuşlar, korumasız yuvalardaki yumurtaları çalarak yer. Yetişkin ağaçkakanların başlıca düşmanları arasında yabani kediler, vaşaklar ve pumalar gibi yırtıcı kedigiller bulunur. Tilkiler ve çakallar gibi bazı köpekgiller de ağaçkakanları avlayabilir. Ayrıca, şahinler gibi büyük yırtıcı kuşlar da ağaçkakanları dengeli beslenmelerinin bir parçası olarak görebilir.
