Bilimsel Sınıflandırması
Alem (Kingdom): Hayvanlar (Animalia)
Şube (Phylum): Kordalılar (Chordata)
Sınıf (Class): Chondrichthyes
Takım (Order): Myliobatiformes
Genel Bilgiler
Av: Salyangozlar, istiridyeler ve mürekkep balıkları
Yaşam Alanı: Tüm denizler
Beslenme Şekli: Etobur
Renk: Kahverengi, gri
Ortalama Ömrü: 15 – 25 yıl
Boy: 50 – 200 cm
Vatozlar, suda zarif bir şekilde süzülebilen balıklardır. Dünyanın dört bir yanındaki okyanuslarda yaklaşık 200 farklı türü bulunur. Ayrıca göllerde ve tatlı su nehirlerinde de yaşarlar. Deniz vatozları grubuna dahil edilen vatozlar, köpekbalıkları ile akrabadır.
Vatozlar sekiz farklı balık ailesine ayrılır: Plesiobatidae, Urotrygonidae, Hexatrygonidae, Urolophidae, Potamotrygonidae, Dasyatidae, Myliobatidae ve Gymnuridae. Ancak, dünya genelindeki vatozlar hayatta kalmak için birçok tehditle karşı karşıya kalmaktadır. Kemik yerine kıkırdaklardan oluşan bir vücut yapısına sahiptirler. Bu balıklar ayrıca kamuflaj yetenekleri ile dikkat çeker ve bu sayede avcılardan kaçabilirler.
Tehlike hissettiklerinde, kuyruklarındaki diken sayesinde avcılarını etkili bir şekilde vurabilirler.
Vatozların bilimsel adı Myliobatoidei’dir.
Kökeni ve Evrimi
Araştırmalara göre, tatlı su vatozlarının Güney Amerika kökenli olduğu düşünülmektedir. İsimlerinden de anlaşılacağı gibi, bu vatozlar Amazon’daki tatlı sularda yaşarlar. Bu durum, çoğu kıkırdaklı balığın tuzlu sularda yaşadığı gerçeğiyle tezat oluşturur. Tatlı su vatozları, kabuklular ve diğer omurgasızlarla beslenir.
Çoğu bilim insanı, vatozların kökeninin Oligosen ve Miyosen dönemlerindeki eski deniz istilalarıyla ilişkili olduğuna inanır. Vatozlar, dünyadaki okyanuslarda, tatlı sularda ve göllerde yaşayan yaklaşık 220 farklı türden oluşan 10 farklı aileye sahiptir. En yaygın tatlı su vatozlarından biri nehir vatozudur ve dişi, doğrudan yavru ya da “pup” denilen canlı bebekler doğurur.
Akdeniz ve Karadeniz’de de yaygın olan vatozlar, genellikle sığ habitatlarda yaşayabilirler. Çamurlu veya kumlu bölgelerde yaşamayı tercih ederler. Genel olarak, tehdit edilmedikçe hiçbir tür saldırgan değildir.
Ancak, mavi benekli vatoz tehdit edildiğinde zehirli iğnesiyle saldırabilir. Karnına ya da kalbine iğne batırılan kurbanlarda ölümcül sonuçlar görülebilir.
İğne vücudun diğer bölgelerine saplandığında ise ölümcül olma olasılığı düşüktür.
Vatoz Hakkında İlginç Bilgiler
- Köpekbalıklarıyla akraba: Batoid olarak adlandırılan bir balık grubuna ait olan vatozlar, köpekbalıklarından çok da farklı değildir. Boyut, şekil ve anatomi açısından belirgin farklar olsa da, her iki hayvan da kemik yerine kıkırdak yapısına sahiptir. Bu benzerlik, onlara “düz köpekbalıkları” lakabını kazandırmıştır.
- Yassı vücutlu: Vatozlar, yassı vücutları sayesinde avcılardan saklanabilmek için çevreleriyle kamufle olur ve zamanla avcılarından kaçarlar. Ayrıca kuyruklarındaki dikenler ya da iğneler ile avcılarını sokabilirler.
- Tamamen kemiksiz: Bu balıkların vücutlarında kemik bulunmaz.
- Yalnız yaşam: Bu balıklar yalnız yaşayan canlılardır ve sadece üreme ya da göç için bir araya gelirler.
Fizikler Özellikleri
Bu balıkların düz vücutları tamamen kıkırdaktan oluşmuştur, yani vücutlarında hiç kemik bulunmaz.
Geniş yüzgeçleri, vücutlarının tamamı boyunca uzanır. Düz olmalarına rağmen, bu yüzgeçler vatozlara yuvarlak bir görünüm kazandırabilir. Bazı vatozlar, sanki suyun içinde “uçuyormuş” gibi görünse de, gerçekte bu sadece yüzgeçlerin pürüzsüz bir şekilde çırpılmasından ibarettir.
Ayrıca, bu balıklar tehlike hissettiklerinde avcıları savuşturmak için savunma amaçlı kuyruklarını kullanırlar.
Pek çok türü olduğu için renkleri büyük ölçüde değişebilir. Çoğu vatozun sırtı gri veya koyu kahverengi olup karınları soluktur, ancak bazıları mavi, sarı veya kahverengi beneklere sahip olabilir.
Vatozlar Nerede Yaşar?
Vatozlar, dünya genelinde yaşarlar.
Karadeniz ve Akdeniz, yaygın vatoz, kelebek vatozu, dikenli kuyruk vatozu ve kırbaç kuyruklu vatoz gibi türlerin başlıca yaşam alanlarıdır. Bu bölgelerde, genellikle kumlu ya da çamurlu deniz tabanları ve resiflerle çevrili sakin ortamlarda hayatta kalabilirler.
Çok az türü ise Kuzey Atlantik Okyanusu, Güney Norveç ve Kanarya Adaları’nda bulunur, ancak bu bulundukları türe bağlıdır. Derinsu vatozları, Hint Okyanusu ve Batı Pasifik Okyanusu’nu tercih eder ve bazıları 2.400 feet derinlikte yaşar.
Bahamalar’da bu balıkların yoğun bulunduğu alanlar, Great Stirrup Cay gibi yerlerde büyük bir turistik cazibe haline gelmiştir. Ayrıca Batı Baltık Denizi’nden Madeira’ya kadar uzanan bölgede de bu balıklar için uygun yaşam alanları bulunur.
Vatozların dünya genelindeki toplam popülasyonu bilinmemekle birlikte, dünya genelinde 200’den fazla farklı türün olması, sayılarının yeterli düzeyde olduğunu göstermektedir.
Vatozların Beslenmesi
Vatozlar genellikle kendilerinden daha küçük balıkları avlarlar. Başlıca besinleri midye, istiridye, karides ve sığ sularda bulunan diğer küçük balıklardır, ancak salyangoz ve kalamar yedikleri de bilinir.
Avcıları ve Tehlikeleri
Bu balıkların ana avcıları köpekbalıkları ve foklardır. Diğer büyük balıklar da vatozları avlar, çünkü okyanustaki daha büyük yırtıcılar genellikle kendilerinden daha küçük olan her şeyi avlarlar.
Ancak, vatozların yassı vücutları ve pürüzsüz hareketleri, doğal yaşam alanlarının zeminine uzanarak saklanmalarına olanak tanır. Tehdit edildiklerinde genellikle saldırmak yerine, olabildiğince hızlı bir şekilde kaçarlar. Çoğu vatoz saldırgan değildir ve besin zincirinde üst sıralarda yer almazlar. Ancak, insanlar tarafından protein kaynağı olarak avlanırlar.
Üreme ve Yaşam Döngüsü
Vatozlar, iç döllenme yoluyla ürerler; yani erkek, dişiyi döller. Bu üreme, erkeğin dişinin göğüs diskini ısırarak gerçekleştirdiği kur yapma davranışıyla başlar. Bazı vatoz türlerinde çiftleşme süreci daha uzun sürer ve dişinin hamile kalması altı ayı bulabilir.
Dişi vatozların vücutlarında yumurta sarısı içinde büyüyen yavrular, genellikle 5-15 canlı yavru olarak doğar. Genetik olarak sahip oldukları hayatta kalma içgüdüleri sayesinde, yavrular doğduktan sonra ebeveynleriyle kalmazlar.
Vatozlar vahşi doğada yaklaşık 15 ila 25 yıl yaşarlar. Tutsaklıkta ise, doğru bakım sağlansa bile bu ömür tatlı su tanklarında beş yıla kadar düşebilir.
İlginizi Çekebilecek Yazılar
