İnsanların karışık bir zaman algısı vardır. Geçmişi hatırlarlar veya geleceğe dönük olarak düşünebilirler. Zamanı hakkında kullandığımız saat, dakika, yıl gibi çeşitli kavramlarımız vardır. Bu kavramları insanlar yaratmıştır; doğada yoktur. Hatta bu kavramlar tarih boyunca toplumdan topluma da değişmişlerdir. Bunların bütün insanlık tarafından kabul edilen standart kavramlar olması son 200 yılda gerçekleşmiştir. Dolayısıyla hayvanların zamanla ilgili bu tür kavramları yoktur.

Bilim insanları zamanın hayvanlarca nasıl algılandığına dair araştırmalarını yaklaşık 20 yıldır yürütmektedir. Bu çalışmaların sonucunda çeşitli omurgalı ve omurgasız hayvan türlerinin zaman aralıklarını insanlara benzer bir şekilde karşılaştırdığı ve tahmin ettiğini ortaya çıktı. Örneğin balıklar üzerine yapılan bir araştırmada büyük bir havuzun belli bir bölgesine her gün aynı saatte yiyecek konmuş. Aynı havuzun bir başka bölgesine de yine her gün ama öncekinden 6 saat sonra yiyecek konmuş. Bir süre sonra balıklar ilk bölgede yiyecek konma zamanında toplanmaya başlamış, daha sonra da öteki bölgede yine yiyecek zamanı toplanmış. Buradan bu balıkların zaman-yer ilişkisi kurabildiği anlaşılmıştır.

Büyüklüğün Zaman Kavramına Etkisi

Bazı araştırmalar metabolizma hızının hayvanların zaman algısında etkisi olduğunu göstermiştir. Bütün türler için geçerli olmasa da genel olarak metabolizma hızı yüksek olan, boyutları küçük (sinek gibi) hayvanların metabolizma hızı yavaş olan büyük hayvanlara göre zamanı daha yavaş algıladığı tahmin edilmektedir.  Bir başka deyişle belli bir süre içinde çevrelerinden daha çok bilgi topladıkları anlaşılmış. Yani Matrix filminin bazı sahnelerinde çevredeki her şeyin ağır çekimde hareket etmesi gibi bu hayvanlar için de zaman sanki daha yavaş akmaktadır.
Araştırmacılar küçük hayvanların hızını ve çevikliğini de buna bağlamaktadır.  Yani sineklikle ya da rulo yapılmış bir gazeteyle sineklere yakalama girişimlerinde sineklerin (bizim hareketlerimizin ne kadar yavaş olduğunu görüp) başarılı bir şekilde kaçmaları boşuna değil!

Hayvanlarda Zamana Göre Davranışlar

Özellikle evcil hayvan sahipleri, hayvan dostlarının belirli saatlere rutin davranışlar sergilediğini fark ederler.  Bazen evcil hayvanlar tam olarak saatin kaç olduğunu biliyormuş gibi görünebilirler.  Akşam yemeği saatinde yemek kaselerinin yanında bekleyebilirler veya birinin eve dönüş saatinde kapının yanında oturabilirler. Peki evcil hayvanlarımız zamanı söyleyebilir mi? Pek değil, aslında her şey sirkadiyen ritim sayesinde!

Tüm hayvanlar (biz insanlar dahil), dünyanın kendi ekseni etrafındaki 24 saatlik yolculuğu sonucunda ortaya çıkan biyokimyasal, fizyolojik ve davranışsal ritimlerin tekrarına sahiptir.  Kısacası; vücudumuzun biyolojik saati olarak da tanımlayabiliriz. Bir günlük döngü, vücudumuzun ortamdaki ışık değişikliklerine tepki verdiği bu iç saatlerden sorumludur. Bu model uyku döngülerimizi, hormon seviyemizi, beyin dalgası aktivitemizi, vücut sıcaklığımızı etkiler ve bunların tümü davranışlarımızı etkileyebilir. Aynı şey hayvanlar için de söylenebilir.

Örneğin güneş doğuyorsa, kalkma ya da kahvaltı yapma zamanı gelmiş olmalı ya da hava kararıyorsa vücudumuz yorulmaya başlayabilir.

Biyolojik Saat Neden Önemlidir?

Biyolojik saat canlılar için çok önemlidir. Örneğin tıpkı bir saat çaların belirlenen bir saatte çalması gibi, canlıların vücudundaki biyolojik saatler de belirli zamanlarda belirli tepkilerin verilmesini sağlarlar. Örneğin bir canlının beslenme koşulları en iyi olduğu zaman, organizmanın aktivitesini arttırmaya çalışırlar..

Öte yandan biyolojik saatler canlıların zamanı farkında olmadan ölçmelerini sağlar. Beslenme, çiftleşme, göç, dinlenme gibi aktivitelerin zamanlaması buna bağlıdır.