Bilimsel Sınıflandırması

Alem (Kingdom): Hayvanlar (Animalia)
Şube (Phylum): Eklem Bacaklılar
Sınıf (Class): Böcek
Takım (Order): Zar Kanatlılar
Aile (Family): Vespidae
Cins (Genus): Vespa
Bilimsel Adı: Vespa mandarinia

Genel Bilgiler

Av: Böcek, Bal Arısı, Diğer Eşek Arıalrı
Avcı: İnsanlar
Yaşam Alanı: Ormanlık alanlar
Beslenme Şekli: Etçil
Renk: Kahverengi, sarı, kırmızı, siyah
Yaşam Süresi: 3 – 5 ay
Boy: 2 – 6 cm

Asya dev eşekarısı, takma adı olan “katil eşekarısı” ünvanı ile bilinir. Bu türün sokmaları oldukça acı verici olsa da, eşek arılarının Asya’daki ülkelerde yılda yalnızca 40’tan az insanı öldürdüğü tahmin edilmektedir.

Bu eşek arısı, Rusya’nın doğusundan tropiklere kadar uzanan Asya sahiline özgüdür. Bununla birlikte, 2019 ve 2020’de bu türler Kuzeybatı Pasifik’te görünmeye başlamıştır. Büyük bal arısı popülasyonlarını tehdit etmeleri nedeniyle korkuları arttırmıştır.

Tek bir dev eşek arısı dakikada ortalama 40 bal arısını öldürebildiğinden, büyük bir bal arısı kolonisini kısa sürede tamamen yok etmek için sadece birkaç eşek arısı yeterlidir.

Asya dev eşek arısı, bazı kraliçelerin uzunluğu 5 cm’den fazla olan dünyadaki en büyük eşekarısı türüdür. Doğu Asya’da, özellikle de Japonya’da bulunurlar.

Fiziksel Özellikleri ve Davranışı

Bu yaban arısı türü, ortalama 7 cm kanat açıklığı ve 2,7 cm ile 5 cm arasında boyutları ile diğerlerinden daha büyüktür. Kraliçeler 5.5 cm’ye kadar büyüyebilirler ancak görünüş olarak turuncu başlı, siyah çeneli ve siyah ve altın renk gövdeli işçi eşek arılarına benzerler. Asya dev eşek arısı, bacaklarıyla birlikte aynı kahverengi renkte gözlere sahiptir. Diğer yaban arısı türlerinin ve aslında arıların aksine, Asya dev eşek arısının iğnesi kullanıldıktan sonra vücuduna bağlı kalır. Bu özellik kurbanlarını tekrar tekrar sokarak sekiz farklı kimyasal içerdiği bilinen karmaşık bir zehir enjekte edebildikleri anlamına gelir.

Asya dev eşek arısı korkusuz ve aşırı agresif tavırlarıyla bilinir. Özellikle tek bir hayvana yani bal arısına karşı yaşayan bir tür gibi görünmektedir. Asya dev eşek arısı,  bal arısı larvalarını kendi yavrularına beslemeyi sever ve bu süreçte tüm arı kovanlarını tamamen yok ettiği bilinmektedir. Asya dev eşek arısı iğnelerini kullanmak yerine, güçlü çenelerini aşırı kuvvet ve çeviklikle kullanarak arıları öldürürler. Bir eşek arısı, istediğini elde etmek için her dakika 40 bal arısını parçalayabilmektedir. (bu da bir kez daha “katil eşek arısı” ünvanını doğrular). Asya dev eşek arısı, yiyecek aramak için koloni içinde birlikte çalışan, yuvanın boyutunu genişleten ve yavrulara bakan sosyal böceklerdir.

Dev Eşek Arı Nerede Yaşar?

Asya dev eşek arısı, Doğu Asya’da Kore, Tayvan, Çin,  Nepal, Hindistan ve Sri Lanka’da bulunur, ancak en yaygın olarak Japonya dağlarında bulunurlar. Bol miktarda yiyeceğin ve yuva yapmak için uygun yerlerin olduğu hem ılıman hem de tropik bölgelerde yüksek rakımlı ormanlarda yaşarlar. Yuva, bir ağacın içi boş gövdesi gibi uygun şekilde korunaklı bir yer seçen döllenmiş bir dişi (kraliçe olarak bilinir) tarafından kurulur ve burada kendine çiğnenmiş ağaç kabuğundan bir yuva kurmaya başlar.

Avları ve Avcıları

Asya Dev Eşek Arısı, çevresinde baskın bir yırtıcıdır ve genel olarak böcekleri, özellikle de bal arılarını avlar. Peygamberdeveleri ve hatta diğer eşekarıları gibi daha büyük böcekleri de öldürdüğü bilinmektedir. Yetişkin Asya dev eşek arısı katı proteinleri sindiremez ve bunun yerine yalnızca kurbanlarından gelen sıvıları yerler. Ayrıca avlarını larvalarına kusan bir macun şeklinde besledikleri bilinmektedir. Larvalar daha sonra yetişkinlerin tükettiği ve onlara biraz enerji artışı sağladığı düşünülen berrak bir sıvı salgılar. Asya dev eşek arısı, avlarını etkisiz hale getirebilmek için güçlü iğnelerinden ziyade kuvvetli çenelerini kullanır.
Asya dev eşek arısı, çevresi içinde süper avcı olduğu için, doğal habitatlarında gerçek bir doğal avcıya sahip değildir. Bulundukları bölgelerde yaşayan insanlar, normal beslenmelerinin bir parçası olarak böcek de tüketebildiklerinden bu arı için en büyük tehdidi oluşturmaktadır. Bu durum özellikle Asya dev eşek arısı popülasyonlarının en bol olduğu Japonya dağlarında yaygındır. Büyüklüğüne ve baskınlığına rağmen, Asya dev eşek arısı sayısı bazı bölgelerde azalmaktadır. Bu durum genel olarak ormansızlaşma şeklinde habitat kaybından kaynaklanmaktadır.

Doğu Asya’daki bal arıları da eşek arılarına karşı kendi savunmalarını geliştirmeye başlamıştır.  

Eşek arılarının öncüsü, keşif için geldiğinde, bal arıları ortamda bir eşek arısının varlığından hiç de rahatsız olmamışlar ve her şey gayet normalmiş gibi sakin bir şekilde sağa sola açılarak kaşifin iyice yaklaşmasını beklerler. Fakat daha sonra, eşek arısının hiç beklemediği bir anda yüzlerce bal arısı bir top gibi olacak şekilde eşek arısının etrafını sarıp, kanatlarını çırpmaya ve vücutlarını titretmeye başlarlar. Ne olduğunu bile anlayamayan eşek arısının vücut sıcaklığı, titreşen bal arılarının sıcaklığı ve iç kısımlarda karbondioksit yoğunluğunun artmasıyla yavaş yavaş yükselmeye başlar. Bal arıları 47.8°C sıcaklığa dayanabilirken, dev eşek arılarının proteinleri 46.1°C sıcaklıkta bozulmaya başlar. Bu sebeple gittikçe yükselen iç sıcaklık 46.1°C mertebesine geldiğinde eşek arısı ölür. Bu iki tür arının yaşamı ve ölümü arasındaki ince fark sadece 1.7°C olduğu için bal arıları çok dikkatli olmak zorundadır. Yani bal arıları, dev eşek arısı ölür ölmez titreşmeyi bırakmazlarsa, oluşturdukları top şeklinde kümenin iç kısımlarında bulunan bal arıları da zaman zaman ölmektedir.

İlginç Bilgiler

• Katil Arı: Bu tür, “katil arı” ünvanı ile bilinmektedir. Peki neden bu ünvan? Çünkü türler oldukça büyüyebilir ve diğer böcekleri kolayca parçalayabilirler!
• Obur Yırtıcı Hayvanlar: Büyük boyutlarına ek olarak, dev eşek arısı doymak bilmez bir yırtıcı hayvandır. Tek bir Asya dev eşek arısı, büyük çenelerini kullanarak dakikada 40’tan fazla arıyı öldürebilir!

Yaşam Döngüsü

İlkbaharda yuvasını kurduktan sonra, döllenen kraliçe bir hafta içinde her hücreye tek bir yumurta bırakır. Asya dev eşek arısı larvaları, yetişkin formlarına ulaşmak için metamorfoz olarak bilinen beş aşamalı bir değişim sürecinden geçer. Bu, yaklaşık 14 gün sürer ve bu noktada, kovanın bir bütün olarak bakımlı olmasını sağlayan ilk nesil işçiler bulunur. Yaz sonunda, koloninin nüfusu, çoğu kadın olan yaklaşık 700 işçiyle zirveye ulaşır. Kraliçe daha sonra döllenmiş (dişi) ve döllenmemiş (erkek) yumurtalar üretmeye başlar. Erkekler yetişkin formlarına ulaştıklarında kovanı terk ederler ve genellikle çiftleştikten sonra ölürler. İşçiler ve mevcut kraliçeler sonbaharda ölmeye yakındır. Genç döllenmiş kraliçeleri ise kışın hayatta kalmaya ve döngüyü bir sonraki baharda yeniden başlatması için hayatta kalır.

Asya Dev Eşek Arısı ve İnsanlar

İşin garibi, bu inanılmaz derecede büyük ve gerçekten tehlikeli böcekler, aslında Asya dev eşek arısı habitatını paylaşan insanlar tarafından yenir. Asya dev eşek arısı, bazıları tarafından düzenli bir besin kaynağı olarak tüketilir ve en yaygın olarak yağda kızartılır. Asya dev eşek arısı zehrinin inanılmaz derecede güçlü olmasına rağmen, Yalnızca Japonya’da, Asya’daki dev eşek arısı sokmaları nedeniyle her yıl tahminen 40 kişi ölmektedir. Ancak ölümlere çoğunlukla birden fazla sokmadan kaynaklanan alerjik reaksiyonlar neden olmaktadır.

Asya Dev Eşek Arısı Popülasyonu

Asya dev eşekarısı popülasyonları, ağırlıklı olarak ormansızlaşma şeklinde belirli alanlarda habitat kaybından ciddi şekilde etkilenmektedir.